ขึด : มุมมองบนฐานปรากฎการณ์วิทยาของชาร์ตร์

Abstract

             “ขึด” เป็นคำล้านนาโบราณซึ่งปรากฏในบริเวณภาคเหนือของประเทศไทย จัดเป็นความเชื่อหนึ่งซึ่งสำคัญและมีบทบาทต่อการดำเนินชีวิตของชาวล้านนา โดยทั่วไป “ขึด” หมายถึงสิ่งที่ไม่ดี ชั่วร้าย เสนียดจัญไร และความเป็นอัปมงคลต่าง ๆ ซึ่งนำไปสู่ข้อห้ามอันเป็นการป้องกันการละเมิดขึด ความเชื่อเกี่ยวกับ “ขึด” ดังกล่าวนี้ เมื่อพิจารณาสามารถเข้าใจได้ในฐานะ “ภาพ” กระนั้นก็ตาม “ภาพ” ของขึดกลับไม่สามารถตรงกับวัตถุเชิงประจักษ์ใดในโลก เช่นนั้นจึงไม่สามารถยืนยันการมีอยู่ของขึดได้ อย่างไรก็ตามด้วยอาศัยมุมมองปรากฏการณ์วิทยาของ ฌอง-ปอล ซาร์ตร์ ซึ่งได้เน้นความสำคัญของกระบวนการไปที่สิ่งที่เรียกว่า “สำนึก” อันเป็นจุดสำคัญต่อการรับรู้และเข้าใจของมนุษย์อันมีต่อโลก “ภาพ”ของขึด จึงสามารถปรากฏในสำนึกได้ และภาพดังกล่าวนี้เป็นปรากฏการณ์ซึ่งมาจากผัสสะและทั้งมาจากการที่มนุษย์ในการให้ความหมายแก่ภาพนั้น ดังนั้นเมื่อพิจารณาบนกระบวนการเช่นนี้ การรับรู้และเข้าใจความหมายของ “ขึด” จึงมีความเป็นไปได้